W ogromnym skrócie tytuł książki mówi niemal wszystko. Bohaterem jest dziadek pisarza, który walczył na frontach I Wojny Światowej, a po jej zakończeniu został malarzem. Swe dzieje spisał już jako siedemdziesięcioletni nestor, wykazując zadziwiającą pamięć do szczegółów, do ludzi, do wydarzeń. Zeszyty dziadka Urbaina trafiły w ręce wnuka, który wpierw przetrzymał je w szufladzie, w końcu zabrał się do ich lektury, a następnie do przepisywania. Na ich podstawie powstała „Wojna i terpentyna” Stefana Hertmansa.
Książkę można podzielić na trzy główne części: opowieść o rodzinie sprzed wojny, opowieść o wojnie oraz opowieść o założeniu rodziny i malarstwie Urbaina po wojnie. Każda z tych tematycznych części jest drobiazgowa, dokładna, wnikliwa. Dziadek Hertmansa pamięta — jak już to zostało wzmiankowane — zdumiewająco wiele. Posuwa się nawet do przytaczania tak drobnych szczegółów, jak opis kamieni, niespodziewane pojawienie się tęczy, szczegółowy opis warunków panujących w okopach. Przywołuje uczucia, które nim władały w adekwatnych momentach, reakcje organizmu, zachowania ludzi. Okropieństwa wojny opisane są sugestywnie i pozbawione wewnętrznej cenzury; odnosi się wrażenie turpistycznego, odpychającego realizmu. Przerażają warunki, w jakich musieli bytować żołnierze. Nie bez przyczyny mottem książki jest cytat z „Na Zachodzie bez zmian” Ericha Marii Remarque'a.
Hertmans przywołując na kartach książki postać swego dziadka, zastanawia się nad tym, co jako dziecko rozumiał. Dziadek podarował mu wykonany własnoręcznie samolocik-zabawkę z tajemniczymi numerami na kadłubie. Po latach w trakcie lektury wspomnień okazało się, że owe cyfry to zaszyfrowana data tragicznej śmierci idola dziadka, belgijskiego lotnika, który zginął tragicznie w trakcie zawodów w 1910 roku. Hertmans tropi podobne kody przekazywane przez dziadka, stara się po latach zrozumieć to, czego nie potrafił pojąć będąc dzieckiem. Łączy nić przeszłości z przyszłością. Doprowadza go to do niezwykłych odkryć...
Historia życia dziadka Urbaina to na poły dokumentalna na poły fabularyzowana opowieść o życiu zwykłym i niezwykłym, udanym i nieudanym, spokojnym i niespokojnym, spełnionym i niespełnionym. Jest to także opowieść o utracie niewinności przez całe narody, o zanikaniu pewnych wartości, w konsekwencji czego współczesne wojny są bardziej brutalne i bezwzględne i cierpi w nich większa ilość osób cywilnych. Opowieść o sztuce, o tragicznej miłości, o odkrywani przeszłości, o poznawaniu własnego dziadka, którego Hertmans jako wnuk upamiętnił w swej książce, ocalił od zapomnienia, wydobył z tłumu bezimiennych ludzi niczym jeden z miliona kamieni otoczaków, takich, jak ten jeden jedyny spośród nich, który dziadek Urbain podarował pewnego razu swemu wnukowi Stefanowi, jako tajemniczy symbol mający połączyć go z nieznaną mu jeszcze wtedy przeszłością dziadka.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz